Günümüzün esnek çalışma modellerinden biri olan uzaktan çalışma, iş ve özel yaşam arasındaki sınırları belirsizleştirebilmektedir. Çalışanların en çok merak ettiği konuların başında ise, mesai saatleri dışında gelen e-posta, mesaj veya aramalara yanıt verme zorunluluğu gelmektedir.
‘Bağlantıyı Kesme Hakkı’ Nedir?
“Bağlantıyı Kesme Hakkı” (Right to Disconnect), çalışanın mesai saatleri dışında işle ilgili dijital iletişim araçlarından (e-posta, telefon, anlık mesajlaşma vb.) uzak kalma ve bu süre zarfında gelen iletilere cevap vermeme hakkını ifade eder. Bu hak, çalışanın dinlenme hakkının dijital çağdaki bir yansımasıdır.
Türkiye’deki Yasal Zemin
Türk İş Hukukunda “bağlantıyı kesme hakkı” adıyla açıkça tanımlanmış spesifik bir yasal düzenleme henüz bulunmamaktadır. Ancak bu, hakkın var olmadığı anlamına gelmez. Bu hak, temel iş hukuku prensipleri ve mevcut düzenlemeler çerçevesinde korunmaktadır:
Çalışma Süreleri (4857 Sayılı İş Kanunu – Madde 63): İş Kanunu, haftalık çalışma süresini kural olarak en fazla 45 saat olarak belirlemiştir. Bu süreyi aşan çalışmalar “fazla çalışma” (fazla mesai) olarak kabul edilir.
Fazla Çalışma (İş Kanunu – Madde 41): 45 saati aşan her türlü çalışma, fazla çalışma ücretine tabidir ve en önemlisi, fazla çalışma için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Mesai dışında cevaplanan bir e-posta veya yapılan bir telefon görüşmesi, eğer işin yürütümüne dairse, bu kurala tabidir.
Dinlenme Hakkı (İş Kanunu – Madde 68): Kanun, işçilere günlük çalışma süresi içinde ara dinlenmeleri ve haftada en az 24 saat kesintisiz hafta tatili verilmesini zorunlu kılar. Bu haklar, Anayasa ile de güvence altına alınan temel bir haktır. Sürekli “bağlantıda kalma” beklentisi, bu dinlenme hakkının fiilen ihlali anlamına gelir.
Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (Madde 10): Yönetmelik, uzaktan çalışanın çalışma saatlerinin iş sözleşmesinde açıkça belirtilmesi gerektiğini vurgular. İşveren, çalışma saatleri dışında çalışandan iş talep edemez.
Sonuç: Cevap Vermek Zorunda mısınız?
Hayır. İş sözleşmenizde veya uzaktan çalışma protokolünüzde belirlenen mesai saatleri dışında, işverenin sizden gelen mesajlara ve e-postalara yanıt vermenizi beklemesi kural olarak hukuka uygun değildir.
Eğer mesai dışında çalışmanız (bir e-postaya cevap yazmak, bir raporu revize etmek vb.) isteniyorsa ve siz de bunu yapıyorsanız, bu durum fazla mesai olarak kabul edilmeli ve ücreti %50 (hafta tatilinde %100) zamlı olarak ödenmelidir. İşverenin sürekli olarak mesai dışında iletişim kurarak çalışma beklentisi yaratması ve bu duruma uymamanızı bir baskı unsuru olarak kullanması, şartları oluştuğu takdirde mobbing olarak dahi değerlendirilebilir ve işçi için İş Kanunu Madde 24/II uyarınca “haklı nedenle derhal fesih” hakkı doğurabilir.
