GİRİŞ
Haklı nedenle fesih bir diğer adıyla derhal fesih, belirli şartların varlığı halinde iş sözleşmesini sonlandırma hakkıdır. Haklı sebebin olması ve işçinin en az 1 sene söz konusu işyerinde çalışması halinde yapılan bu fesih ile ihbar sürelerinin beklenilmesine gerek olmaksızın iş akdinin sonlandırılabilir. Bu sonlandırma ile beraber işçi kıdem tazminatı almaya da hak kazanacaktır.
İhbar süreleri
• 6 aya kadar süren çalışmalarda – 2 hafta
• 6 aydan 1.5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta
• 1.5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta
• 3 yıldan fazla süren çalışmalarda 8 hafta önceden işten ayrılacağını haber vermesi gereken zamandır.
Haklı neden olmaksızın iş sözleşmesini bildirim sürelerine uyulmadan feshedilmesi halinde, fesheden taraf ihbar tazminatı ödemekle yükümlü olacaktır. Haklı nedenle fesih sebeplerinin oluşması halinde işçi ihbar süresini beklemeksizin iş sözleşmesini feshedebilir
HAKLI FESİH HALLERİ
İşçi bakımından haklı fesih halleri üç başlık altında sıralanır.
1.Sağlık Nedenleri
2.İşverenin Ahlak ve İyi niyet Kurallarına Aykırı Davranışı
3.Zorlayıcı Sebepler
1. SAĞLIK NEDENLERİ
• İşin niteliğinden sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlike oluşması durumuna.
• İşçinin sürekli olarak görüştüğü işveren veya işçilerden birinin bulaşıcı veya işiyle bağdaşmayan bir hastalığa yakalanması.
2. İşverenin Ahlak ve İyi niyet Kurallarına Aykırı Davranışı
• İşverenin iş sözleşmesi yapıldığı esnada, işin esaslı noktalarında işçiyi yanıltması.
• İşverenin işçiye veya ailesine karşı şeref ve onura dokunacak sözler söylemesi veya işçiyi taciz etmesi
• İşveren işçiye veya ailesine karşı sataşmada bulunur, suça sürükler, kanuna karşı davranışa yönelik kışkırtır, işçiye veya aile üyelerine karşı hapis cezasını gerektiren suç işlerse
• İşçi işyerinde tacize uğrayıp bunu işverene söylemesi üzerine işverenin herhangi bir önlem almaması halinde
• İşçinin ücreti kanuna göre hesaplanmaz veya ödenmezse
• Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
3. ZORLAYICI SEBEPLER
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorunlu sebepler ortaya çıkarsa.
4. 1475 Sayılı İş Kanununda Düzenlenmiş ve Hala Yürürlükte Olan Haklı Nedenle Fesih Halleri
4.1 ASKERLİK NEDENİYLE İŞTEN AYRILMA
Muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle işten ayrılan işçi, en az 1 yıl süre ile çalışmış olmak koşuluyla çalıştığı her yıl başına 30 günlük ücreti olan kıdem tazminatını almaya hak kazanacaktır.
Askerlik hizmetinin bitmesinin ardından 2 ay içinde eski işine dönmek istediğini işverene bildirmesi halinde boş yer varsa derhal, yok ise boşalması durumunda ilk tercih kendisi olmak üzere işçiyi almak zorundadır. İşveren eğer bu yükümlülüğünü yerine getirmezse eski işine başvuran işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.
4.1.1BEDELLİ ASKERLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİ
Bedelli askerlik durumunda da işçi kıdem alma hakkına sahip olacaktır. Ancak işçinin askerlik hizmetini yerine getirmek maksadıyla ücretsiz izin kullanıp, yeniden işe dönmek istediği takdirde kıdem tazminatı alma hakkı olmayacaktır.
4.2 EVLİLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILAN KADIN İŞÇİ
Kadın işçi en az 1 sene çalışmış olduğu işverenin yanında evlendiği tarihten itibaren 1 sene içerisinde kendi arzusu ile iş akdini sona erdirdiğinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Kadın işçi, çalıştığı her bir yıl için 30 gün kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bir yıllık sürenin başlangıç tarihi resmi nikahın yapıldığı tarihtir.
SONUÇ
Haklı nedenle fesih sebeplerinin olması durumunda işçiler eğer en az 1 senedir söz konusu işyerinde çalışmaktaysalar kıdem tazminatına hak kazanarak ve ihbar surelerine uymaksızın iş sözleşmesini feshedebilirler.
