Borçlarını ödeyemeyen kişiler için en önemli hukuki süreçlerden biri haciz işlemidir. Türk İcra ve İflas Hukuku’na göre, borcunu ödemeyen kişilerin mal varlığına haciz konulabilir. Ancak bu süreçte borçluların da itiraz etme, haczedilemeyecek mallarını koruma ve usulsüz işlemleri şikâyet etme gibi çeşitli hakları vardır. Peki, haciz işlemi nasıl gerçekleşir ve borçlular hangi haklara sahiptir? İşte detaylarıyla haciz süreci!
- Haciz Nedir ve Nasıl Başlatılır?
Haciz, icra takibi sonucunda borcunu ödemeyen kişinin taşınır veya taşınmaz mallarına, banka hesaplarına ya da maaşına el konulması işlemidir. Süreç şu aşamalardan oluşur:
a) İcra Takibinin Başlatılması
- Alacaklı, borçlu hakkında icra takibi başlatmak için icra dairesine başvurur.
- İcra takibi ilamlı (mahkeme kararıyla) veya ilamsız (doğrudan başvuru ile) olabilir.
b) Ödeme Emrinin Gönderilmesi
- İcra dairesi, borçluya ödeme emri gönderir.
- Borçlu, ödeme emrini aldıktan sonra 7 gün içinde borca itiraz edebilir. (Kambiyo senetlerine dayalı takipte bu süre 5 gündür.)
- Eğer borçlu itiraz etmez veya itiraz reddedilirse, haciz süreci başlar.
c) Haciz Talebi ve Haciz İşlemi
- Alacaklı, ödeme emrinin kesinleşmesinin ardından borçlunun mallarına haciz konulmasını isteyebilir.
- İcra memurları, borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarını tespit eder ve haciz işlemini gerçekleştirir.
- Borçlunun Haciz Sürecinde Sahip Olduğu Haklar
Haciz sürecinde borçluların hukuki güvence altına alınmış bazı temel hakları vardır. Bunlar şunlardır:
a) Hacze İtiraz Etme Hakkı
- Borçlu, kendisine tebliğ edilen ödeme emrine 7 gün içinde icra dairesine başvurarak itiraz edebilir.
- Eğer borç itiraz edilmeden kesinleşirse, borçlu haciz işlemlerine itiraz etme hakkını kaybedebilir.
b) Haczedilemeyecek Mal ve Haklar
İcra İflas Kanunu’nun 82. maddesine göre bazı mal ve haklar haczedilemez. Örneğin:
- Borçlunun ve ailesinin temel ihtiyaçlarını karşılayan eşyalar (Buzdolabı, çamaşır makinesi, yatak, fırın gibi.)
- Borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli malzemeler (Örneğin, bir doktorun stetoskopu veya bir marangozun aletleri.)
- Borçlunun maaşının yalnızca belirli bir kısmı (Maaşın en fazla 1/4’ü haczedilebilir.)
- Sosyal güvenlik gelirleri ve nafaka alacakları (Emekli maaşı gibi bazı gelirler haczedilemez, ancak borçlu kendi rızasıyla hacze muvafakat verirse bu durum değişebilir.)
c) Usulsüz Haciz İşlemlerine İtiraz Hakkı
Haciz işlemleri sırasında icra memurlarının hukuka aykırı hareket etmesi durumunda borçlunun şikâyet hakkı vardır. Örneğin:
- Haczedilemeyecek malların haczedilmesi
- Borçtan çok daha fazla değere sahip malların haczedilmesi
- Haciz sırasında zor kullanılması veya hukuka aykırı davranışlar
Bu tür durumlarda borçlu, haciz işleminin iptali için icra mahkemesine şikâyet dilekçesi sunabilir.
d) Borcu Ödeyerek Haczin Kaldırılması
Borçlu, borcunu tamamen öderse veya alacaklıyla anlaşıp yapılandırma yaparsa, haciz işlemleri sonlandırılır.
- Haciz Sonrası Süreç: Malların Satışı ve Borcun Kapanması
Eğer haciz konulan mallar borç kapatılmazsa, icra müdürlüğü tarafından açık artırma yoluyla satışa çıkarılır. Satıştan elde edilen gelir, borcun ödenmesi için alacaklıya aktarılır.
Borçlunun haczedilen mallarını satıştan önce geri alabilmesi için şu yolları vardır:
- Borcu tamamen ödemek: Borç kapatıldığında haciz sona erer.
- Borç yapılandırması yapmak: Alacaklı ile anlaşarak borcu taksitlendirmek mümkündür.
Haciz süreci hem alacaklı hem de borçlu açısından önemli hukuki sonuçlar doğurur. Borçluların haklarını bilmeleri ve hukuka aykırı haciz işlemlerine karşı zamanında itiraz etmeleri büyük önem taşır. Eğer bir haciz işlemiyle karşı karşıya kalırsanız, haklarınızı korumak için bir icra hukuku avukatına danışmanız faydalı olacaktır.
