Uzaktan çalışma modeli, işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işçinin nerede çalıştığına bakılmaksızın işverene genel bir koruma ve gözetme borcu yükler. Ancak, işverenin çalışanın özel yaşam alanı olan evine doğrudan müdahale edememesi, bu yükümlülüğün nasıl yerine getirileceği konusunda karmaşıklık yaratmaktadır.
İşverenin Yasal Sorumluluğu Nedir?
İşverenin sorumluluğu, Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’nin 14. Maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Buna göre işveren;
Risk Değerlendirmesi Yapmak: İşveren, uzaktan çalışmanın niteliğinden kaynaklanan riskleri belirlemek ve bu risklere karşı önlem almakla yükümlüdür. Bu, fiziksel bir denetimden çok, yapılan işin doğasına (örneğin sürekli ekran başında olmanın getirdiği kas-iskelet sistemi riskleri) odaklanır.
Bilgilendirme ve Eğitim Verme: İşveren, çalışanı çalıştığı ortamdaki potansiyel İSG riskleri (ergonomi, elektrik güvenliği, psikososyal riskler vb.) konusunda bilgilendirmek ve bu konularda gerekli eğitimi vermek zorundadır.
Ekipman Güvenliğini Sağlama: Eğer ekipman işveren tarafından sağlanıyorsa, bu ekipmanların (laptop, monitör vb.) güvenli ve bakımlı olmasını sağlamak işverenin sorumluluğundadır.
Eğer çalışan, evde işle ilgili bir nedenle (örneğin, işverenin sağladığı arızalı laptoptan kaynaklanan elektrik çarpması veya ergonomik olmayan koşullar nedeniyle gelişen meslek hastalığı) kaza geçirir veya hastalanırsa, bu durum “iş kazası” veya “meslek hastalığı” olarak kabul edilir ve işverenin hukuki sorumluluğu doğar.
Evdeki Çalışma Ortamı Nasıl Denetlenebilir?
İşverenin, Anayasa ile korunan “konut dokunulmazlığı”nı ihlal ederek çalışanın evine gelip denetim yapması mümkün değildir. Bu nedenle işveren, denetim ve önlem yükümlülüğünü dolaylı ve önleyici yöntemlerle yerine getirmelidir:
Detaylı Bilgilendirme ve Eğitim: Ergonomik oturma, doğru aydınlatma, kablo düzeni ve acil durum prosedürleri hakkında online eğitimler ve broşürler sağlanmalıdır.
İSG Öz Değerlendirme Formları (Checklist): Çalışandan, çalışma alanının İSG standartlarına uygun olup olmadığını teyit ettiği bir kontrol listesi doldurması talep edilebilir. Bu formda, “Çalışma sandalyeniz ayarlanabilir mi?”, “Ekranınız göz hizanızda mı?”, “Elektrik kabloları tehlike yaratıyor mu?” gibi sorular yer alabilir. Bu belge, işverenin özen yükümlülüğünü yerine getirdiğine dair önemli bir kanıt niteliğindedir.
Gönüllü Fotoğraf Paylaşımı: Çalışandan (tamamen gönüllülük esasına ve KVKK kurallarına uygun olarak) çalışma alanının fotoğrafını paylaşması istenebilir ve bu fotoğraf üzerinden ergonomi uzmanları tarafından tavsiyelerde bulunulabilir.
Sözleşmesel Düzenlemeler: Uzaktan çalışma sözleşmesine, çalışanın kendisine sağlanan İSG eğitimlerine ve bilgilendirmelerine uygun bir çalışma alanı yaratmayı taahhüt ettiğine dair bir madde eklenebilir.
Sonuç olarak, uzaktan çalışmada İSG sorumluluğu devam etmektedir. İşveren, fiziksel denetim yapamasa da, eğitim, bilgilendirme ve risk değerlendirmesi yükümlülüklerini proaktif olarak yerine getirerek hukuki sorumluluğunu en aza indirebilir.
