Yüksek enflasyon dönemleri, çalışanların alım gücünü ciddi şekilde tehdit etmektedir. Sabit ücretle çalışan pek çok kişi, maaşlarının reel olarak erimesi karşısında hukuki haklarının ne olduğunu merak etmektedir.
İşverenden Yasal Olarak Enflasyon Zammı Talep Edilebilir mi?
Türk İş Hukukunda, asgari ücret dışında, işverene çalışanlarının maaşlarına “enflasyon oranında zam yapma” zorunluluğu getiren otomatik bir mekanizma veya yasal bir düzenleme bulunmamaktadır.
Ücret, 4857 Sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmesinin temel unsurudur ve “sözleşme serbestisi” ilkesi geçerlidir. Bu durumun istisnaları şunlardır:
İş Sözleşmesi Hükmü: Eğer iş sözleşmenizde “Maaş artışları yıllık TÜFE oranından az olamaz” veya “Her yıl Ocak ayında enflasyon farkı yansıtılır” gibi net bir artış hükmü varsa, işveren bu maddeye uymak zorundadır. Aksi takdirde sözleşmeyi ihlal etmiş olur.
Toplu İş Sözleşmesi (TİS): Sendikalı işyerlerinde imzalanan TİS’lerde genellikle enflasyon koruması veya belirli zam oranları yer alır.
Asgari Ücretin Altında Kalma: Ücretiniz ne olursa olsun, devlet tarafından belirlenen yeni asgari ücretin altında kalamaz. Maaşınız, yeni asgari ücret seviyesine otomatik olarak yükseltilmek zorundadır.
Bu istisnalar dışında, işvereninize enflasyon farkı için yasal bir talepte bulunamazsınız; bu durum tamamen işverenin takdirine ve tarafların müzakeresine bağlıdır.
Maaşın Düşük Olması ‘Haklı Fesih’ Nedeni midir?
Çalışan, İş Kanunu Madde 24 uyarınca “haklı nedenle derhal fesih” hakkını kullanarak kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilir. Ancak, maaşın enflasyon karşısında erimiş olması veya piyasa ortalamasının altında kalması, tek başına bu madde kapsamında bir “haklı fesih” nedeni sayılmaz.
Haklı fesih, ancak aşağıdaki durumlarda gündeme gelir:
Ücretin Ödenmemesi (Md. 24/II-e): İşveren, sözleşmede kararlaştırılan ücreti (düşük bile olsa) kanuna uygun şekilde ve zamanında ödemezse.
Asgari Ücretin Altında Ödeme: Maaşınızın yeni asgari ücretin altında kalmasına rağmen işveren tarafından gerekli güncelleme yapılmazsa.
Sözleşmesel Zammın Yapılmaması: Sözleşmenizde yazan zam oranı (örneğin “TÜFE artışı”) uygulanmazsa.
Ücretin Tek Taraflı Düşürülmesi: İşveren, rızanız olmadan maaşınızı düşürürse.
Sonuç: Maaşınızın enflasyon karşısında erimesi, maalesef size doğrudan yasal bir zam talep etme veya kıdem tazminatınızı alarak işten ayrılma (haklı fesih) hakkı vermez. Ancak, işvereniniz sözleşmede veya kanunda (asgari ücret) belirtilen ücret yükümlülüklerini ihlal ederse, o zaman yasal haklarınız doğacaktır.
